قدم هشتم:
ما فهرستی از تمام کسانی که آزار داده بودیم تهیه کردیم و خواستار شدیم که از تمام آنها جبران خسارت کنیم.
زمانی که انسان در خواب غفلت است حق الناسهای فراوانی بر گردن خود ایجاد می کند، مخصوصا اگر مواردی مثل اعتیاد باشد که عقل در آن ضایع می شود. پس حال که تصمیم بر جبران گذشته دارند باید همه را جبران کنند. حضرت علی علیه السلام می فرماید: « حق را به صاحب حق، هر كس كه باشد، نزديك يا دور، بپرداز، و در اين كار شكيبا باش، و اين شكيبايى را به حساب خدا بگذار، گر چه اجراى حق مشكلاتى براى نزديكانت فراهم آورد، تحمّل سنگينى آن را به ياد قيامت بر خود هموار ساز.»
قدم نهم :
ما به طور مستقیم در هر جا که امکان داشت از افرادی که به انها ازار رسانده بودیم مگر در مواردی که اجرای این امر به ایشان ویا دیگران زیان وارد نماید.
سوالی مطرح است و آن اینکه اگر کسی غیبت شخصی با بکند و بعد از مدتی پشیمان شده بخواهد حلالیت بگیرد اما می داند با گفتن اینکه من غیبت تو را کردم باعث کینه می شود، آیا جایز است به او بگوید یا جایز نیست؟ ظاهرا عده ای از فقها می فرمایند به او نگوید و برای آمرزش بخواهد زیرا همان گفتن مفسده بزرگتری را به بار می آورد. در مورد حق الناس هم همینطور است اگر امکان نداشته و یا باعث کینه و ... شود نباید به او گفت.
در این موضوع هر چه در نهج البلاغه گشتم چیزی نیافتم ولی از روایت های دیگر میتوان سود برد
قدم دهم:
ما به تهیه تراز نامه شخصی خود ادامه دادیم و هرگاه در اشتباه بودیم سریعاً به ان اقرار نمودیم.
توبه واقعی آن است که پس از توبه اگر به این نتیجه رسید که کاری اشتباه بوده سریع اقرار کرده و از آن برگردد. مولا فرمود: « آيا پس از روشن شدن راه حق، جز گمراهى آشكار چيز ديگرى يافت خواهد شد؟ و آيا پس از بيان حق، جز اشتباه كارى وجود خواهد داشت؟ »این زندگی باعث می شود که مطمئنا قبل از مرگ توبه کرده است. «آيا كسى هست كه پيش از مرگ، از اشتباهات خود، توبه كند؟ آيا كسى هست كه قبل از فرا رسيدن روز دشوار قيامت، اعمال نيكى انجام دهد؟. آگاه باشيد! هم اكنون در روزگار آرزوهاييد، كه مرگ را در پى دارد، پس هر كس در ايّام آرزوها، پيش از فرا رسيدن مرگ، عمل نيكو انجام دهد، بهرمند خواهد شد، و مرگ او را زيانى نمىرساند، و آن كس كه در روزهاى آرزوها، پيش از فرارسيدن مرگ كوتاهى كند، زيانكار و مرگ او زيانبار است،»
اگر نگاهی به گذشتگان و تاریخ داشته باشیم باید عبرت بگیریم و یا از تجربیات دیگران استفاده کنیم که دچار آن نشویم. « ... چگونه ممكن است پس از ابليس، فرد ديگرى همان اشتباه را تكرار كند و سالم بماند؟...»